Нойр сайн авахад нэмэртэй зөвлөгөө

Нойр бидний бие, тархи, сэтгэцийн эрүүл мэндэд маш чухал болохыг эрүүл мэнд, анагаах ухааны судалгаанууд харуулсаар байгаа билээ. Бөмбөрцгийн хойд хагаст өвөл ирэхийн хажуугаар цагийн өөрчлөлт нойронд нөлөөлөх, байгалын гэрлийн дутагдлаас болоод сэтгэл санаа хямрах нь нэмэгддэг. Өвлийн улиралд нойроо хэрхэн сайн авах талаар мэргэжилтнүүдийн зөвлөгөөг товчлон хүргэвэл:
1. Өглөө, бага үдийн хооронд байгалын гэрэл үз. Хөшгөө нээ, гадаа гар. Байгалын гэрэл сайн үзэх шөнө унтахад таатай нөлөө үзүүлдэг, гэрэл сайн үзсэн хүмүүс бага үзсэн хүмүүстэй харьцуулахад хурдан бөгөөд бөх унтдаг болохыг 2017 онд хийсэн судалгаа харуулсан байдаг. Байгалын гэрэл хүний дотоод биологийн цагийн хамгийн чухал тохируулагчдын нэг юм.
2. Үдээс xойш коффеинтэй цай, кофе уухгүй байх нь зөв. Хүний биед шөнө унтахад чухал нэмэртэй аденосин хэмээх молекул өдрийн турш хуримлагддаг. Коффеин энэхүү молекулын холбогддог рецептортэй холбогдож үйл ажиллагааг нь саармагжуулдаг байна. Өөрөөр хэлбэл аденосин молекулын унтаарай гэсэн унтраалгыг эргээд асаачихдаг гэсэн үг. Бидний ууж идсэн коффэйн задарч дуустал 5-7 цаг ордог тул 4 цагт уусан кофений коффеин таныг орондоо орох үед бие дотор чинь эргэлдэж нойрыг бусниулсаар байх болно. Зарим хүн кофе уусныхаа дараахан ч унтаж чадах бөх унтаж чаддаггүй гэнэ.
3. Өдрийн турш ядартлаа хөдөл. Биеийн тамир хөдөлгөөн нойронд хоёр замаар дэмжлэг үзүүлдэг. Нэгд, стрэсс болоод бачимдлыг тайлж сэтгэл амраана. Хоёрт хүний бие цуцахад нойр хүрнэ. Тогтмол дасгал хийдэг хөдөлгөөнтэй хүмүүс бусдыгаа бодвол арай удаан унтдаг байна. Нойр муутай настай хүмүүс тогтмол дасгал хийдэг болсноос дөрвөн сарын дотор шөнө дунджаар нэг цаг илүү унтдаг болдог байна. Гэхдээ хэт ачаалалтай дасгал унтах цагтай хэт ойр хийх дэмий гэнэ.
4. Согтууруулах ундааны хэрэглээгээ багасгах бас нойронд нэмэртэй. Яг уусны дараа нойр хүрэх ч бөх бөгөөд удаан унтаж чаддаггүй байна.
5. Унтлаганы өрөөгөө аль болох дэлгэцгүй байлга. Зурагт, утас, таблет бүгд энд багтана. Цэнхэр гэрэл хүний нойронд чухал мелатонин дааврын ялгарлыг саатуулдаг тул нойр хүрэхээ байчихдаг. Харин оронд нь хэвлэсэн ном, сонин гарчиглах нь дээр гэнэ.

Эх сурвалж https://www.npr.org/2019/03/20/705224359/do-this-today-to-sleep-well-tonight

Дарсны талаар товчхон

(хүсэлтийн хариу)

Дарсны тухай цуврал жиргээ бичсэнийгээ хэд гурван хүн нэгтгээд бичээч гэж хүсэлт гаргасан тул энд нийлүүлээд оруулъя гэж бодлоо. Дарсны мэрэгжилтэн биш гэхдээ дарс мэддэг хүний хажууд жаахан шарласан хүн. Сайн дарсыг яаж таних вэ гэсэн асуулт их элбэг таардаг. Хариу нь тийм хялбар биш юм. Нэгд хүн бүрийн таашаал харилцан адилгүй, хоёрт дарс усан үзэм исгэж хийдэг тул жил жилийн ургацын чанараас хамаарч амт чанар өөрчлөгдөнө. Гэхдээ тогтмол амт чанар нь нэг их хэлбэлзээд байдаггүй аж ахуй бас бий. Хүний амтлах мэдрэхүйтэй холбоотой хойно миний жор хүн бүрийн санаанд нийцэхгүй байж мэднэ. Дарсны амтанд нѳлѳѳлдөг усан үзмийн сорт, ургуулсан хѳрс, цаг агаар, дарс хийх технологи жор гээд маш олон хүчин зүйл бий.  Хамгийн хялбархан ангиллаар бол ерѳнхийд нь "New world" ба "Old world" гээд хуваачихаж болно. Хуучны гэдэгт нь Евразийн нутагт хийсэн дарс, шинэд нь бусад газрынх орно.
Хуучин газрын дарс манайхаар бол айраг шиг тэр нутгийн тэднийх гэж голдуу  тодорхойлогдоно. Ихэвчлэн усан үзмийн ѳѳр сортуудыг хольж тэнцвэржүүлж хийсэн бдаг бол шинэ газрынхан дарсаа усан үзмийн сортоор илүү тодорхойлсон бдаг (шардонэй, мэрло гм).
Тэгэхээр шинэ газрын дарс ихэвчлэн нэг сортын усан үзэм дарж хийсэн бдаг. За энэ бол мэдээж дүрэм биш. Дарс исгэдэг олон айл аж ахуй бгаа хойно янз бүрийн арга, технологи хэрэглэж байгаа шүү дээ. Цаашлаад дарсны үнэ амт чанарын баталгаа байж чаддаггүй. Их үнэтэй мѳртлѳѳ тааруухан, хямдхан хэрнээ аятайхан дарс олон таардаг. Бас их олон жил хадгалсан дарс бүр бас сайн байж чадахгүй. Бүх дарсны 5-10% нь таван жилээс дээш хадгалахад амт сайжирсан байдаг гэсэн тоо бий.
Миний хувьд тэр нутгийн тийм айлынх (аж ахуйнх францаар бол шилтгээн chateau) гээд хуучин газрын дарс сонгох арай амархан санагддаг. Франц улсад appellation d'origine contrôlée (AOC) буюу гарал үүслийн тодорхойлолт гэсэн тэмдэглэгээ бий. Тэр нь дарсны гарлаас гадна бас тодорхой хэмжээнд чанарын баталгаа болж ѳгдѳг. Бусад улсуудад үүнтэй дүйх тийм стандарт тэмдэглэгээ бий. Гэхдээ тэмдэглэгээтэй учраас танд таалагдана гэсэн үг бас биш.
Францын усан үзэм тарьж дарс исгэдэг бүс нутгуудын тэмдэглэгээ. Нутгийн нэрийн дор тухайн нутагт түгээмэл усан үзмийн тѳрѳл.

Дарсны бүс нутаг бүрт алдартай аж ахуй бий. Жишээ нь Бордогийн Chateau Cheval Blanc, Petrus, Chateau Haut-Brion, Chateau Margaux. Ѳндѳр үнэтэй, алдартай.
Бургундийн алдартай нэрнүүдээс дурдвал Pommard, Puligny-Montrachet, Vosne-Romanee, Romanee-Conti, Aloxe-Corton, Corton-Charlemagne
Сонголт хийхэд амархан гэж боддог Францын Cote du Rhone дарсны талаар дурдъя. Роно голын хѳндий бүүр Ромын их гүрнээс ѳмнѳ дарс хийдэг бүс нутаг байжээ. Эртний хаад, пап лам нарын дуртай дарсны нутаг. Дарсны чарат тавих шаардлага, зохицуулалт нь бүр 17-р зуунаас эхтэй гэдэг. Энэ зүгийн дарс хамгийн найдвартай дарс гэж боддог. Үнэ хамаарахгүй амт чанар дажгүй. Дарс сайн мэдэхгүй, юу сонгохоо мэдэхгүй үед аминд ордог дарс. Cote du Rhone нэрийг мэдэж байхад гэмгүй. Халуун хуурай уур амьсгалд зохицсон Syrah, Grenache, Mourvedre гэх мэт сортын усан үзэм голлодог. Ѳѳрийнхѳѳ хувийн таалагдсан дарааллаар жагсаавал:
Cote du Rhone- Cote du Rhone village-Crozes Hermitage- St.Joseph-Hermitage-Chateauneuf du Pape-Cornas-Cote Rotie
Амтны хувьд Cotes du Rhone дарс Бордогийн дарсыг бодвол хѳнгѳн (fruity), Бургунди дарсыг бодвол энгийн комплекс багатай (ёстой оноосон аятайхан тодорхойлолт олж чадсангүй). Ер нь Бордо full bodied, Бургунди хѳнгѳн fruity бдаг.
Бордо дарсны body нь Cabernet sauvignon сортны үзэмнийх юм. Гэхдээ савенион дангаараа хэт исгэлэн хүчтэй байдаг тул мерло ба ѳѳр сортын үзэм нэмж тэнцвэржүүлдэг. Америк, Австралид савенион дангаар нь дарсан дарс бий. Миний хувьд арай санаанд хүрдэггүй.
Бургундийн дарсанд Pinot noir зонхилдог. Fruity, тэнцвэр сайтай амттай. Нас явах хэрээр бургундид илүү дуртай болоод байгаа.
За дээр дурдсан гурван бүсэд улаан дарс зонхилдог. Цагаан дарс бас хийнэ. Би цагаан дарсны талаар арай бага мэддэг. Мах иддэгийнх байхх. Ер нь дарсыг зүгээр дангаар нь уухгүй шүү дээ. Идэх хоолтойгоо тохируулж ууна.
Францийн цагаан дарс зонхилсон нутаг нь Алсац (Alsace), бас Луар голын хѳндий юм.
Улаан дарсыг үхэр хонь гахай тахиа нугасны махтай хоолтой идэхэд тохиромжтой. Мѳн туна загас, жадат загасны стэйкийг мѳн улаан дарстай идэхэд тохиромжтой. Бусад загас, далайн гаралтай хүнс цагаан дарстай зохицдог. Ерѳнхий дүрэм нь иймэрхүү, гэхдээ бас заримдаа дүрмээс гадуур тохиолдол гардаг л даа.  Бордо, Бургундийнхан гээд бусад нутгийнхан цагаан дарс хийнэ л дээ, гэхдээ улаан дарснаасаа ихээ бага юм.
Луар голын хөндийн цагаан дарс Chenin blanc, Sauvignon blanc, Melon de Bourgogne гэсэн усан үзмийн сорт голлодог. Хуурай дарснаас Vouvray, Sancerre, Muscadet их түгээмэл юм гэж хардаг (Францаас бусад улсад). Fruity, fresh, crisp гэж амтыг нь тодорхойлж болно (нээрээ дарсны амт тодорхойлох хэллэгийг аятайхан монголчлох санаа өгвөл баярлана). Энд википедиагийн дарсны газрын зургийг хавсаргав.

Би хувьдаа Savennière д дуртай. Бусад хуурай дарсаа бодвол арай биетэй (full-bodied) удаан хадгалж болдог дарс. Хүмүүс илүү хүчиллэг исгэлэн гээд бдаг надад арай минераллаг амттай санагддаг. Ингэхээр дарс таалах гэдэг үнэхээр хувь хүний үзэмжээс их хамаардаг харагдаж бгаа биз?
Эдний чихэрлэг Coteaux du Layon их алдартай. Хоолны өмнөх зууш, дэссэртэнд зохимжтой. Францчууд нугасны өөхөлсөн элэг идэхдээ энэ дарсаар даруулдаг.
Хуурай цагаан дарс загас, далайн гаралтай хүнс, зарим төрлийн тахиа, гахайны махтай хоол, махгүй хоолтой зохицоно гэцгээдэг. Тахиа, гахайны махан дээр жаахан маргаантай шинжтэй, зарим нь улаан зарим нь цагаан дарс зохино гэлцдэг. Бас л хувь хүний сонголт юм даа.
Алсац нутаг Францийн зүүн бүсийн нутаг. Энд Riesling, Gewürztraminer гэсэн хоёр төрлийн усан үзмийн дарс зохилно. Рийзлинг хуурай, Гэвүүстраминэр нь минераллаг (надад бараг хужир амтагддаг). Минераллаг амттай цагаан дарс сонирхолтой, далайн гаралтай хоол хүнстэй маш сайн зохицдог
Хил залгаа Германы нутагт голдуу Рийзлинг сортын усан үзмээр дарс исгэдэг. Уламжлалаараа цагаан дарсны орон боловч сүүлийн хориод жил олон дарсны төрөл олширч байгаа гэдэг.

Чи миний ертөнцийг хэзээ ч над шиг үнэрлэхгүй

Өчигдөр New York Times сонинд үнэрлэх мэдрэхүйн тухай судалгааны талаар сонирхолтой нийтлэл гарсныг тоймлон хам хум орчуулан хүргэж байна. Уг нийтлэлийг Хэлэн Мөрфи хэмээх шинжлэх ухааны талаар бичдэг сэгүүлч бичжээ. Зарим нэршил хэллэг орчуулахад жаахан төвөгтэй байсан боловч ойлгогдох байх гэж найднам. 

Судлаачид шарзны утлаганы үнэр, улаан манжин, сараана цэцгийн үнэр хүний удам зүйн хобоос, сүлжээнээс хамаараад хүн хүнд өөр үнэртдэгийг тогтоожээ.
Уулын хөндийн сараана цэцгийн үнэрийг шилэн саванд хийх маш хэцүү. Гоо сайхны бүтээгдэхүүн хийдэг компаниуд олон жилийн турш сараана цэцгийн анхилуун үнэрийг bourgeonal хэмээх химийн бодисоор орлуулж иржээ. Ганцxан дусал нь тэр үнэрийг мэдэрдэг хүндээ үлэмж хүчтэй үнэртдэг аж. Тэрхүү чадвар хүн амын цөөхөн хувьд л бий гэнэ.
Түүнтэй ижил улаан манжингийн 2-этилфенкол гэх бодисын үнэр зарим хүнд жижигхэн манжин овоосон хөрс шороо шиг үнэртдэг байна. Харин тэр үнэрийг мэдэрдэггүй хүнд улаан манжин, савласан усны хооронд том ялгаа байхгүй аж.
Ийнхүү хүмүүст өөрөөр мэдрэгдэх хэдэн арван үнэрийн талаарх нарийвчилсан судалгаа энэ долоо хоногт PNAS сэтгүүлд нийтлэгджээ. Энэхүү судалгаа нэг хүний үнэрлэх чадвар/хүрээ нь бусдаас ялгаатай байж болохыг шинээр нотлон харуулсан ажил юм. Энэ нь зарим хүний хараа бусдаас сайн гэдэг шиг илүү бусдаас илүү үнэрч гэсэн үг биш, харин нэг хүнд зарим үнэр бусдаас илүү хүчтэй мэдрэгддэг гэсэн үг.
"Бид бүгдээрээ эд юмсын үнэрийг өөр өөрөөр үнэрлэдэг шүү дээ." гэж Флоридагийн Их Сургуулийн Амт ба Үнэр судалх төвийн захирал Стивэн Мангэр хэлэв. Тэрбээр энэ судалгааны ажилд оролцоогүй юм.
Энэ ажлаараа судлаачид  үнэрлэх чадварын ялгааг удамзүйн кодны ялгаагаар тайлбарлах оролдлого хийсэн байна. Хамгийн гайхалтай үр дүн нь нэг генийн ганцxан мутаци уулын хөндийн сараана цэцэг, улаан манжингийн хөрсний үнэр, шарзны утлаганы гэх мэт хэдэн арван үнэрийн ялгаатай холбоотой байжээ.
Уг судалгаанд оролцоогүй Колумбийн Их Сургуулийн Цукэрманийн Хүрээлэнгийн тархи судлаач Ставрос Ломвардас үр дүнг "Энэ маш чухал нээлт юм" гэж тэмдэглэв.
Энэхүү судалгаа Нью Иорк хотын Рокэфэллэрийн их сургуулийн нэг томоохон тасалгаанад явагджээ. Нийт 300 орчим сайн дурынхан 150 шилэн саванд савласан үнэрийг компьютерийн дэлгэцийн өмнө суугаад тэндээс өгсөн зааврын дагуу шилэн дэх үнэрийг үнэрлэж үзээд хэр хүчтэйг 1 ээс (маш сул 1) 7 (маш хүчтэй) хүртэл оноогоор, мөн хэр тааламжтайг 1 ээс (хамгийн дур гутам муухай) 7 (маш гоё тааламжтай 7) гэсэн шатлалаар дүгнэж ангилжээ. Туршилт дууссаны дараа оролцогчдоос мөн цус авчээ.
Судалгааг ахалсан генетикч Кэйси Триммэр "Бид судалгаанд оролцогдын ДНХ молекулын дарааллыг бага зэрэг ялгаа байна уу гэж тогтоосон юм" гэж тайлбарлав.
Хүмүүсийн үнэр мэдрэх чадвар ялгаатай гэдэг цоо шинэ санаа биш л дээ. Зарим хүнд кориандер саван шиг амтагдаж, улаан манжин шороо шиг үнэртдэгийг судлаачид нэлээд эртнээс мэддэг байсан. Цаашлаад хэн нэгэн хэрээний нүд хэмээх ногоо идсэний дараа шээсний үнэр өөр болдгийг үнэрлэж мэдрэх чадвартай хүмүүс бас бий. Эрэгтэй хүмүүсийн хөлсөн дэх нэг молекулын үнэр тухайн хүний удамзүйн кодоос хамааран өөр байдаг гэх мэт.
Хөлсний үнэрийн ялгаа удамзүйн кодноос хамааралтайг анх 2007 онд тогтоосон Рокэфэллэрийн Их Сургуулийн судлаач Лэсли Б. Восхолл "Зарим хүнд андростенон (хөлсний үнэр) их хүчтэй муухай үнэртдэг (би энд хамаарна)  бол зарим хүнд тааламжгүй биш харин ч "ванилла" эсвэл "химийн" гэсэн тодорхойлолт хэрэглэдэг байна. Харин зарим хүнд энэ үнэр огт мэдрэгддэггүй ажээ." гэж бичсэн байдаг.
Үнэр мэдрэх чадварын ялгааны удамзүйн шалтгааныг олохыг зорьсон нь энэхүү судалгааны онцлог юм. Таны хамрын хөндийд 400 орчим үнэр мэдрэх рецепторууд бий бөгөөд тухайн үнэрийн шинж чанараас шалтгаалан өөр өөр маягаар идэвхжиж байдаг. Др. Триммэр "Үнэр тодорхой мэдрэгчтэй холбогдоход энэхүү холбоос бидэнд цэцэг үнэртэж байна, хэр хүчтэй үнэртэж байна бас бидэнд таалагдаж байна уу үгүй юу гэдгийг дамжуулдаг. Ген дэх жижиг өөрчлөлтүүд үнэр мэдрэх рецерторын хэлбэр дүрсийг өөрчлөхөд холбоосны шинж чанар мөн өөрчлөгдөнө. Тэр нь дамаа үнэр мэдрэх чадварт/мэдрэмжинд нөлөөлнө." гэж тайлбарлаж байна.
"Бид ДНХ молекулын дэс дарааллыг судалгаанд оролцогчдын үнэр ангилсан байдалтай харьцуулахад хөлсний үнэр буюу андростенон үнэрлэх чадвар зөвхөн нэг рецептортэй холбогдох тул ховор тохиолдолд орно гэж таамаглаж байв. Гэвч судалгааны үр дүнд энэ тийм ховор механизм биш гэдгийг бид харуулсан юм" гэж Др. Триммэр нэмж өгүүлэв.
Энэ судалгааны ач холбогдол нь хүмүүст улаан манжин идэхгүй, үнэтэй шарз худалдаж авахгүй байх биологийн суурь бүхий шалтгаан олгох төдий биш харин үнэрлэх чадварын нууцыг цааш нарийвчлан тайлахад оршино.
Др. Ломвардас "Үнэрлэх мэдрэхүй амьтны ертөнцийн хамгийн чухал мэрдэхүй юм." гэж онцлоод  xүний хувьд бид идэх хоолоо үнэрлэж олох шаардлагагүй болсон тул хэр чухал нь ойлгомжтой биш хэдий ч энэ нь үнэртэн эсвэл хоол ундны ааг амт таалах төдийгөөр хязгаарлагдахгүй бөлгөө. Үнэр мэдрэх чадвар муудах нь хүний сэтгэцэд нөлөөтэй энэ утгаараа Алзхаймэрийн өвчин гэх мэт тархи мэдрэлийн өвчний эхний шинж тэмдэгийн илрэл байж болох юм гэлээ.
Мэдээж үнэр мэдрэх чадвар зөвхөн генээс хамаарахгүй шүү дээ. Брауны Их Сургуулийн судлаач Рэйчэл Хэрц дээрх судалгаа маш чухал сайн судалгаа болсныг онцлоод гэхдээ бид үнэрлэх мэдрэхүйд анхаарал төвлөрсөн байдал, үнэртэй хобоотой дурсамж, бас урдчилан төсөөлж байгаа төлөв, хүлээлт нөлөөлнө бас гэж нэмсэн юм. Үнэрний талаар төөрөгдөл үүсгэх боломж бас бий. Тэрбээр өөрийн судалгаанд хамрагдсан хүмүүст химийн бодисын нэгэн комбинацийг энэ бол бөөлжис юм гэж үнэртүүлжээ. Дараа нь мөн яг адилхан үнэрийг Пармэжан бяслаг гэж үнэртүүлсэн байна. Хамгийн сүүлд нь энэ хоёр үнэр ижил юм гэхэд судалгаанд оролцогчид огт итгэхгүй байсан байна. Гэтэл уг хоёр үнэрний нэг нь хүнд их муухай дур гутам нөгөө нь амттай санагддаг шүү дээ.

Хангалттай нойр авч чадахгүй байх бодисын солилцооны эрүүл мэндэд таагүй

Хангалттай унтахгүй явах эрүүл мэндэд тун муу. Наад зах нь нойргүйдэл зүрх судасны өвчин, инсулин мэдрэх чадварын доройтол болоод чихрийн шижин өвчний эрсдэлийг нэмдэг. Цаашлаад биеийн жин нэмэгдэхэд нэмэртэй. Хүмүүс ажлын өдрүүдэд хангалттай унтаагүй бол амралтын өдрөө удаан унтаж алдсан ядаргаагаа нөхнө гэсэн ойлголттой явдаг нь буруу юм байна. Колорадогийн Их Сургуулийн судлаачид энэхүү ажиглалтыг тодотгохын тулд 9 хоног сайн дурынхан оролцсон туршилт тавьжээ. Оролцогчдыг гурван бүлэгт хуваагаад эхний бүлгийнхнийг шөнө бүтэн нойртой, дараагийн хоёр бүлгийнхнийг шөнө зөвхөн 5 цаг унтуулжээ. Тавах цаг унтсан хүмүүсийн хагаст хагас бүтэн сайнд өглөө ахиу унтах боломж олгосон байна. Туршилтын төгсгөлд хүмүүсийн биеийн жин болоод бодисын солилцооны үзүүлэлт хооллолт гэх мэт олон мэдээллийг цуглуулан харьцуулахад бага унтдагсад харьцангуй их идэж жин нэмсэн байлаа. Харин хагас бүтэн сайнд илүү унтсан хүмүүсийн элэг ба булчингийн глёкозны түвшин зохицуулалт буюу инсулин мэдрэх чадварын үзүүлэлт нөгөө хоёр бүлгийнхэнтэй харьцуулахад илүү дордсон байна. Тэгэхээр нойрыг "нөхнө" гэсэн ойлголт буруу юм байна.
Хүн өдөр бүр тогтмол цагт хангалттай унтаж байх нь биеийн жингээ хянах болоод бодисын солилцооны эрүүл мэндэд маш чухал ажээ.
https://www.scientificamerican.com/…/weekday-weekend-sleep…/

Номын зар 2

Сар шинийн мэндээ!
Ном зарагддаггүй юм даа гэж олон хүн хэлснийг тоолгүй хэдэн жил нухсан номоо Таргалалтын анатоми гэж нэрлээд худалдаанд гаргасан нь жил гаруйн өмнө юм. Жил хүрэхгүй хугацаадн зарагдаж дуусаад дахин хэвлүүлээч гэсэн хүсэлтэнд дарагдсан нь гайхалтай байлаа. Бага сага алдаа болоод гадуурх дээлийг нь солиод хоёр дахиа хэвлүүлсэн нь худалдаанд оны өмнөхөн гарсан шүү. Интерном, Аз хур дэлгүүрээр бас захиалгаар зарж байгаа. Номонд зориулсан нүүр номны хуудаснаас дэлгэрэнгүй мэдээлэл авч болно.
За тэгээд их идэж бодисын солилцоондоо хүндрэл учруулдаг цаг үе тохиож байгаа ч юм байна, хэн нэгэнд нэмэр болох байхаа гэж найднам.

Номын зар

Таргалалтын анатоми ном маань номын дэлгүүрүүдээр зарагдаж эхэлсэн шүү. Аз хур, Интерном, Мир дэлгүүрт байгаа. Дэлгүүрээс гадна 95520909, 99050702 утсаар захиалаад хотын төвөөс холгүй хүмүүст хүргэж өгч байгаа юм байна. АНУ-д суугаа хүмүүс сонирхвол энд цөөхөн хэдэн ном ирсэн batbayarkhulan@gmail.com хаягаар холбогдоод авч болно. За тэгээд уншаад янз бүрийн асуулт, сэтгэгдэл, шүүмж гараад тэрийгээ хуваалцвал маш их талархах болно. Алдаа онооноосоо сураад дараа дараагийн ажилдаа хэрэгжүүлье.

Таргалалтын анатоми

Хоёр гурван жил таргалалтын тухай судалгаа, материал цуглуулж хялбаршуулан эвлүүлсэн ажлын үр дүн болох ном маань хэвлэгдэв. Докторын дараах сургалт хийсэн Кэмбрижийн Их Сургуулийн Бодисын солилцооны эмгэг судлах хүрээлэн ба Эдинбүргийн Их Сургуулийн Зүрх судасны эмгэг судлах хүрээлэнд таргалалт болоод бодисын солилцооны эмгэг судлалаар мэргэшсэн олон судлаачтай танилцаж, хамтарч ажиллаж байсан маань монгол хэл дээр таргалалтын талаар олон нийтэд судалгаанд тулгуурласан мэдээлэл хүргэчих юмсан гэсэн хүсэл төрүүлсэн юм. Ийм чиглэлийн мэргэшсэн хүрээлэнд ажиллана гэдэг бас салбарын тэргүүлэгч судлаачдын ажилтай хурал семинараар таарах тул их завшаантай сайхан хэрэг байлаа. Семинар, ярианд судалгааны нийтлэлд байхгүй хууч яриа бас таардаг нь сайхан.

Судалгааны талаар ном бичих, тоймлох төвөгтэй ажил юм. Бараг өдөр бүр шинэ судалгааны үр дүн хэвлэгдэж байдаг. Тэр хурдыг гүйцэхийн тулд бараг сар бүр тойм хэвлүүлэх шаардлага гарах байх. Гэхдээ таргалалтын тухай физиологийн ойлголтууд энэ талаар хийсэн гол судалгаануудыг багцаалаад оруулсан тул нэг их хоцрогдохгүй байхаа гэж найдаж байна. Энэ блогт байгаа зарим бичлэгүүд бас энэ номонд багтсан. Хэрэглэсэн материалынхаа товьёг анагаах болоод биологийн чиглэлээр сурч байгаа, сонирхдог судлаачдад хэрэг болох биз гээд ихэд чармайж нягтлан оруулахыг хичээсэн болно.

Ямар ч гэсэн дотно найз нөхөд, гэр бүлийнхнийхээ дэмжлэгтэй нэгэн ажлын ард гарсан. Чухам ямархуу үнэлгээ тавихыг уншигчид мэдэх бизээ.