Байгал орчинд нөлөөгүй амьдрах нь

Хүмүүн бидний байгал орчинд үзүүлэх нөлөө өдрөөс өдөрт нэмэгдэж тэр хэрээр дэлхийн цаг агаарын өөрчлөлт, олон зүйлийн амьтан ургамлын мөхөл, озоны цоорхой, цэвэр усны нөөц багаслаа гээд мэдээ сүүлдээ бараг л чихэнд дасал болж эхэлсэн шиг санагдана. Олон орны судлаачид удаа дараа энэ бүгдийн гол буруутан нь "green house gases" гэдгийг тогтоогоод удаж буй. "Green house gas" ийн бүлэгт нүүрсхүчлийн хий, усны уур, метан, азотын исэл, озон ордог байна. Эдгээр нэгдлүүд агаар мандлын бүрэлдхүүнд ордог бөгөөд нүүрс, байгалийн хий шатаахад агаарт байх хэмжээ нь ихэсч байгалийн тэнцвэрт байдал алдагдаж, дэлхийн цаг уурын байдал сүүлийн хэдэн жил эрчимтэй өөрчлөгдөж байгаа. Дэлхийг хамарсан дулаарал, түүнийг дагаад олон зүйлийн амьтан ургамал мөхөөж байгаа нь "green house gas" бидний орчинд улам ихээр нэмэгдэж байгаатай шууд хамааралтай юмаа. Олон хүн байгууллага чухам энэ буруутай этгээдийг яаж бууруулах вэ гээд л толгойгоо гашилгаж, янз бүрийн санаачлага хөдөлгөөн өрнөж байгаа юм байна.
Тэнцвэр хадгалахад хамгийн чухал хүчин зүйл бол дэлхийн ногоон бүрхүүл ой мод юмаа. Жилээс жилд ой модны эзлэх талбай багасаж байгаа нь судлаачдыг ихээр санаа зовоход хүргээд буй. Нүүрсхүчлийн хийг бид амьсгалах тоолонгоор агаарт цацаж, харин машин, онгоцоор зорчих, дулааны цахилгаа станцад үйлдвэрлэсэн цахилгаан хэрэглэхэд бүр ихээр ялгаруулж байгаа. Дээр нь өдөр тутам хэрэглэж байгаа хүнс, өргөн хэрэглээний зүйлс мөн л нүүрсхүчлийн хийг асар ихээр үйлдвэрлэн байж бий болсон байдаг. Сүүлийн үед ямар нэг бүтээгдэхүүн үйлдвэрлэхэд бий болсон нүүрсхүчлийн хийний хэмжээг тодорхойлж индексжүүлэх санаа, оролдлого их моодон ороод байгаа юм байна лээ. Саявтар англид төмсний чипс үйлдвэрлэдэг нэгэн компани бүтээгдэхүүнийхээ уутан дээр "carbon index" тавьж эхэлсэн байна. Энэ нь үйлдвэрлэлт, баглаа боодол, сав баглаа боодлыг хог болоод боловсруулахад зарцуулах енерги бас ялгаруулах нүүрсхүчлийн хий дээр үндсэлсэн индекс тоо юм.
Хэд хоногийн өмнө BBC news вэб дээр Нью Иорк хотод амьдардаг нэгэн зохиолчийн гэр бүл хэсэг хугацаанд байгал орчинд ямар нэгэн нөлөөгүй нэг жил амьдрах туршилт хийж байгаа тухай бичжээ. Ингэхийн тулд Колин Бийвэн гэгч энэ залуугийнх тогоо таслуулсан гэнэ. Тэгээд ч зогссонгүй жорлонгийн цаас, саван, шампунь, элдэв гоо сайхны хэрэгсэл хэрэглэхээ болиод байгаа юм байна. Гялгар уут, элдэв хуванцар савнаас бас татгалзах хэрэгтэй болсон гэнэ. Энэ хугацаанд энэ гэр бүл зөвхөн "second hand" эд зүйл худалдаж авдаг, хүнсний зүйлээ даавуун уутанд савалж авдаг, бидний ярьдгаар барианы шилэнд кофегоо хийж авдаг, шилээ дахин хэрэглэдэг, машин болон нийтийн тээврээр явахгүй, хүрэх газраа явган юм уу, эсвэл дугуйгаар явж хүрдэг, хувцас, цэвэрлэгээнд ургамлын тос, соод, цууны хүчил хэрэглэж, угаалгын машин хэрэглэхээ больсон гэж байгаа. Компютерээ нарны зайгаар ажиллуулдаг юм байх. Хоол хүнсний үлдэгдлээ хогонд хаяхгүй гэртээ ялзмаг хийж боловсруулдаг гэж байгаа. Ямар ч гэсэн эднийх нэг жил ингэж амьдраад, энэ тухайгаа гэрийн эзэн ном болгох санаатай байгаа гэнээ.
Энэ тухай уншаад бодоод байсан манай монголд бол малчин түмэн үнэхээр байгал орчинд хор хөнөөлгүй амьдардаг юм байна шүү дээ гэж бодогдлоо. Ихэнхдээ яг хөдөө байгаа хүмүүс тог хэрэгэлдэггүй, хэрэглэдэг нэг нь нарны зай, эсвэл салхин хөдөлгүүр хэрэглэдэг шүү дээ. Түлшинд аргал хэрэглэнэ. Усны хэрэглээ бол хоттой харьцуулбал хамаагүй бага. Тээвэрт морь, үхэр тэрэг хэрэглэдэг (сүүлийн үед машин мотоцикл элбэг болсон харагддаг). Энэ талаар судалгаа хийгээд сурталчилбал эко туризм хөгжиж байгаа өнөө үед олны сонирхол татах бас нэг гарц юм биш үү гэж бодогдоод байгаа юм. Монголд 7 хоног "carbon neutral" амьдарч үзнэ үү гээд л уривал ирнэ дээ.
За хтоын бид нарт бол "carbon neutral" амьдрах хэцүү л дээ. Гэхдээ бага гэлтгүй энэ талаар санаа тавьж бодож байвал хийх зүйлс байдаг л юм байна.
1. Тогны хэрэглээгээ багасгах. Бямбаа дээр блогтоо бичсэн байсан л даа. Зурагт, компютер гэх мэт цахилгаан хэрэглсээ залгуураар нь салгах, угаалгын машинаа оройн цагаар хэрэглэх, цахилгаан шат аль болох хэрэглэхгүй байх гээд тоочвол олон юм гарна л даа. Бодоод үзвэл нэг их түвэггүй, хэвшчихвэл боломжийн цаг зав үрээд байхгүй.
2. Усны хэрэглээгээ багасгах. Аяга шанагаа бөөгнүүлж байгаад крантандаа усаа тосож савандаад дараа нь зайлах (ингэхэд зүгээр ус гоожуулж угааснаас хамаагүй бага ус орно), шүдээ сойздож байхдаа усаа хаах, усны крант чинь дусаалж байвал засуулах гээд бас олон арга хэмжээ авч болох нь.
3. Хуванцар нэг удаагийн сав, баглаа боодол хэрэглэхээс зайлсхийх. Жишээ нь дэлгүүрээс савласан ус авдаг бол томыг авах. Жижиглэн боосон бараанд олон баглаа бодол хэрэглэгдэнэ. Эсвэл зүгээр ус шүүгч аваад тавьчихвал савласан ус худалдаж авах хэрэггүй болно гэсэн үг. Даавуун тор хэрэглэх нь байгал хамгаалж байна гэсэнтэй дүйцнэ гэнэ шүү.
4. Air conditioner аль болох бага хэрэглэх.
5. Хогоо ангилах.
6. Цаасан эдлэл авахдаа дахин боловсруулсныг сонгох, бас цайруулагч хэрэглээгүй бор цаас байвал бүр сайн.
7. Мэдээж машинаар явахаас аль болох татгалзах, яваган алхаж болох газар бол алхаж байх, дугуйгаар явах, бүр болохгүй бол нийтийн тээвэр хэрэглэх.
8. Юм худалдаж авахдаа тухайн газар аль болох ойрхон үйлдвэрлэгдсэнийг сонгох. Холоос импортолсон бол тэр хирээрээ их енерги зарцуулсан байгаа. Жишээ нь бид нар зусланд хөршөөсөө сүү худалдаж авдаг байвал тун сайн гэсэн үг.
9. Аль болох химийн бодис бага хэрэглэсэн бүтээгдэхүүн худалдаж авах. Энд бол organic гээд байдаг юм. Үнэ өртөг нь өндөр л дөө, гэхдээ боломж олдвол санахад илүүдэхгүй нь.
10. Мод тарих, ойжуулах энэ бол одоогоор мэдэгдэж байгаа байгал орчинг нөхөн сэргээх хамгийн сайн арга гэнэ шүү.
За тэгээд хэрэгжүүлэхэд боломжийн санаануудыг бичлээ. Далайд дусал нэмэр гэдэг ганц гэлгүй санаж явбал өлзий болох бизээ.