Илүү амлахын учир...

Амьд домгийн тухай бичлэгт үлдээсэн сэтгэгдэл болоод манай монголын хэвлэлд нийтлэгдэж байгаа мэдээ уншаад энэ тухай илүү ам гаргамаар санагдаад ерөөсөө болдоггүй ээ. Асашорюүг амьд домог гэж нэрлэсэн учраа тайлбарлах нь юуны түрүүн зөв болов уу. Магадгүй англиас амьд домог хэмээн үгчилж орчуулсан нь хүмүүсийн санаанд таараагүй байж мэдэх. Энд би олны танил, хүн бүхэн мэддэг хүн гэдэг талаас нь бодож нэрлэсэн юм. Хамт ажилладаг олон орны хүмүүс нутгийнхаа бас урлаг спортод нэрд гарсан хүмүүсийг нэрлэсэн харагдсан. Харин хүндэлж, шүтэж явдаг хүн гэдэг утгаар нь дурдаагүй юм шүү. Асашорюүгийн хувьд яах аргагүй хамгийн олон хүнд танигдсан монгол хүн гэдэгтэй маргах хүн гарахгүй биз дээ. Би хувьдаа түүнтэй нүүр тулж уулзаж явсангүй тийм болохоор чухам ямар хүн бэ гэдгийг мэдэхгүй. Харин хоёр сар бүр болдог сумогийн тэмцээнд хэр оролцов гэж чих тавин, боломж олдвол бас үзчихдэг хүмүүсийн нэг. Түүнийг зодог тайллаа гэхэд нь арай болоогүй байлаа даа гэж харамссан. Учир нь дэвжээн дээрх энерги, урамтай уран барилдаан хэн хүний сонирхолыг эрхгүй татдаг болохоор тэр. Энэ үйл явдал япон монголын хэвлэлийг шуугиулж зарим нь өмөөрч, зарим нь муулж шар сониноо борлуулах шив дээ.

Харин өнгөрсөн долоо хоногт бас гайгүй нэр хүндтэйд тооцож явдаг "Өнөөдөр" сонинд манай УИX-ын гишүүн Д.Батбаяр сумогийн холбоонд Асашорюүгийн хүн зодсон эсэхийг тогтоох гэж асуулга тавина гэсэн гайхмаар ч юм шиг мэдээ нийтэлсэн байх юм. Нэгд, японы үндэсний спортоос зодог тайлсан нэгний тухай монголын их хурлын гишүүн асуулга тавина гэдэг төр засгийг маань дэндүү доош нь хийсэн хэрэг шиг санагдаад чимээгүй байж болсонгүй. Хоёрт, миний орж мэдээ сэлт үздэг аль ч хэвлэлээр энэ тухай суурьтай судалсан мэдээлэл нийтлэл гарсангүй ээ. Гарсан мэдээ бүр нэг талыг хэт барьсан дуулиан шуугиан маягийн юм байсан нь харамсалтай санагдсан юм.

Бидний амьдарч буй нийгмийн тулгуур зарчмын нэг нь аливаа хүн хийсэн үйлдэлдээ хариуцлага хүлээх явдал юм. Тэр ч зарчмаар Асашорюү болчимгүй зүйл хийснийхээ төлөө зодог тайлах болсон байх гэж би боддог. Тэрхэн зуур тэвчээд өнгөрөх юманд биеэ барилгүй дэмий юм хийлээ гэж өөрөө харамсдаг байж ч болох юм. Нэгэнт олонд танигдсан хүнийхээ хувьд японы хэвлэл мэдээллийнхэнд уучлал гуйсан мэдэгдэл хийсэн байх. Энэ бол байх л ёстой зүйл. Гэхдээ энэ талаар цагдаагийн байгууллагад албан ёсоор тавьсан гомдол байхгүй, хууль хэрэгжүүлэх байгууллагаас түүнийг шалгаж ял тулгасан асуудал бас байгаагүй гэж би ойлгоод байгаа. Дараа нь монголд ирээд хэвлэлийнхэнд өгсөн ярилцлагадаа японд байснаас арай өөр өнгө төрхтэй зүйл хэлсэн нь зарим хүмүүсийн сэтгэлд нийцээгүй бололтой. Их хурлын гишүүн Батбаяр японд ингэж ярьчихаад монголд ирж худлаа хэллээ. Асашорюү худлаа ярьсан эсэхийг тогтоох гэж сумогийн холбоонд асуулга тавина гэсэн маягтай юм ярьсан байх юм. Тэгээд худлаа ярьсаныг нь тогтоогоод яах гэсэн юм бол? Манай монголд Асашорюүгийн үнэн ярьсан эсэхийг тогтоохоос илүүтэй шийдмээр чухал асуудал зөндөө олон бий гэж би бодоод байгаа юм. Асашорюү худлаа хэлсэн байлаа ч манай хуулинд худлаа ярьсан хүний тухай заасан зүйл анги байдаг юм болов уу. Би л хувьдаа дуулаагүй юм байна. Миний хувьд албан тушаалаа ашиглаж өөртөө таалагдаагүй хэн нэгнийг хохироох гэсэн санаа цухалзаад байх шиг. Ямар ч гэсэн манай төрд ийм тэнэг юм хийлгэхгүй эрүүл саруул ухаантай нэгэн бий гэж итгэе.

Энд би хүний эрх чөлөөнд халдсан явдлыг өмөөрч байгаа юм биш шүү. Дээр дурдсанаар би Асашорюүг танихгүй, нүүр тулж, үг сольж явсангүй. Харин сумогийн дэвжээнд үзүүлэх уран мэргэн барилдаан авьяасыг нь хүндэлдэг. Энэ бол сонсох дуртай дуучин, тоглосон киног нь үздэг жүжигчинтэй л адил. Жишээ нь би Amy Winehouse ийн дуунуудыг сонсох дуртай. Харин хүнийх нь хувьд бас мэдэхгүй. Хар тамхи хэрэглэдэг, хэрэг түвэгт орооцолддог мэдээ байнга гарч л байдаг, тэглээ гээд би түүний дууг сонсохоо байчихаагүй. Ингээд бодохоор Асашорюү ч тэр, Amy Winehouse ч тэр өөрт оногдсон ажлаа сайн хийдэг хүмүүс юм. Тэдэнд ажлаа хийхэд нь хэрэгтэй авьяас чадварыг бурхан харамгүй заяажээ. Ялгаа нь сумо олон зуун жилийн турш мөрдөгдсөн нарийн ёс жаягтай, биеэ яаж авч явах нь бас ажлынх нь нэг хэсэг гэдэгт оршиж байгаа юм.

Сумогийн холбооноос Асашорюүд сумо бөхчүүдэд байх ёстой hinkaku чанар байхгүй хэмээн тэмцээн болгоны дараа шүүмжилдэг байв. Зөвхөн сумогийн холбоо ч биш, японы хэвлэл, сумогийн хөгжөөн дэмжигчид ч ингэж байсан юм. Hinkaku нь миний ойлгосноор өөрийгөө болоод бусдыг хүндэтгэх, ёс суртахууны өндөр зарчимтай байх гэсэн утгатай үг (илүү оновчтойгоо орчуулж өгч чадах хүн байвал баярлана шүү). Энэ нь японы уламжлал, соёлтой салшгүй холбоотой. Гэхдээ японы өмнөх аваргууд бүгд ёс журмаа яг таг барьдаг байсан уу гэвэл үгүй юмаа. Хамгийн алдартай аварга Чиёофүнжийг аваад үзье л дээ. Тэрбээр архи ууж, улаан дэнлүүний дүүргээр зугаалдагаараа алдартай байсан. Шөнөжин зугаалаад нар мандахын цагт л дэвжээндээ эргэж ирдэг байсан тухай уншиж байсан юм байна. Китаноуми ч бас ялгаагүй. Тэглээ гээд тэдний hinkaku чанарын тухай хэн ч шүүмжилдэггүй байж. Яагаад гэвэл тэр хоёр хоёулаа япон хүмүүс юм. Асашорюүгийн хувьд япон хүн биш, дээр нь магтан дуулдаг аваргуудынх нь дээд амжилтыг эвдээд ирэхээр япончууд яаж дуртай байх билээ. Зүйрлэвэл наадмын дэвжээнд монгол биш бөх түрүүлэхэд дуртай монгол хүн байхгүй шүү дээ. Тэр байтугай бид чинь угсаа нэгтэй хилийн дээсний нөгөө талд амьдарч буй монголчуудаа ч наадамд барилдуулдаггүй биз дээ.

Асашорюү аваргын хувьд сумо бөхийн дэвжээнээс алдар хүнд хүртсэн хүн тэдэндээ хүндэтгэлтэй л хандах хэрэгтэй. Харь нутагт амь зуух гэж яваа нэгний хувьд алхам бүрээ эргэж харж, бүхнийг тооцохын зовлонг ойлгож л байна. Одоо харин эх орондоо хэрэгтэй юм хийж хэн болохоо харуулах боломж зөндөө байна. Залуу цагтаа японы дэвжээнд аагархаж аваргалж явлаа, зодог тайлаад зон олондоо ихийг бүтээсэн гавьяатай нэгэн гэж дуурсагдах эсэх нь түүнээс өөрөөс нь л шалтгаална. Түүнд тийм чадал бас ухаан бий гэж итгэж, олон түмнээ баярлуулж яваарай л гэж хүсэх байна. Бид ч гэсэн юмыг зөвхөн хар цагаанаар харж талцах хэрэггүй билээ. Ухаан бодол, хүч чадлаа өөр хэрэгтэй юманд зарцуулж эвтэй явах нь зөв биз гэж санах юм.