Monday, June 22, 2015

Амартүвшин Cardiff Singer of The World тэмцээнд амжилттай оролцлоо





Манай дуучин Амартүвшин тэмцээний үзэгчдийн шагнал хүртэж, Беларусийн сопрано тэмцээнд тэргүүллээ. Амартүвшингийн хувьд дууны сонголт түрүүнд хүрэхэд саад болчихов уу? Дуурийн дууны тэмцээнд чадалтай сайхан хоолойноос гадна жүжиглэх чадвар, цомнолын хэллэг, өргөлт гээд их нарийн нарийн шалгууртай. Мэргэжилтнүүд бүгд дуу нэгтэйгээр Амартүвшинг мундаг дуучин гэж үнэлж байсан ч төгсгөлийн шатанд мань хүний сонголт тиймхэн болчихов уу гэж санагдсан. Нэг төрлийн драм эмэгнэлт аринууд дуулсан. Тайлбарлагчид арай өөр хурдан хэмнэлтэй хөгжилтэй маягийн дуу дуулсан бол гэж дуугарч байсан. Вагнер жаахан тааруу сонголт болчихов уу. мань хүний герман хэллэг италидаа хүрсэнгүй гэх шив. Ер нь бол янз бүрийн өнгө төрх хоолойн цараа үзүүлэх ёстой байсан юм шиг. Бас нэг мэргэжилтэн зурагтаар ердөө нэг л театрт дуулдаг байсан нь рэпэртуар болоод дуулах арга барилд нөлөөлсөн байж магад гэж байна лээ. Арга барил нь их "Old school" юм гэсэн.

Миний хувийн бодол; сопрано баритон уралдах жаахан хүч тэнцвэргүй юм шиг. Хөгжмийн зохиолчид дуурь бичихдээ сопрано, тенор хоолойнд суурилж хамгийн шилдэг аригаа тэдэн зориулсан байдаг гэж боддог. Баритон хоолойтой хүнд сонголт арай бага байж мэднэ. Түрүү авсан Надин Кучэр олон маш өөр өөр хэмнэл, өнгө төрхтэй дуунууд төгсгөлийн шатанд сонгосон нь зөв болжээ. Нарийн шүүмжийн хувьд эхний Моцарт тиймхэн байсан, франц хэлний хэллэг бас оноогүй, хамгийн сүүлийн ариний төгсгөлийн ноот буруу гарсан гээд байнаа. Мань хүний орос Иван Грозны дуурийн ари маш өндөр үнэлэмж авсан. Өөрийн төрлөх хэлээр дуулах шал ондоо шүү дээ.

Төгсгөлд нь Амартүвшин хэдий түрүүлээгүй ч нэрээ дэлхийн дуурийн тавцанд гаргаж чадсан. Өөр олон орноор явж дуулах боломж нээгдэх байхаа. Англи хэл сурах хэрэгтэй юм байна. Ярилцлаганд орчуулагчаар дамжуулах санаа оноо, тухайн үеийн сэтгэлийн хөдөлгөөн зөв гарахгүй жаахан тийм юм. Тайзан дээр дуулахаас гадна үзэгчиддээ санаа бодлоо өөрөө хэлдэг өөрөө ямар хүн гэдгээ таниулах урлагийн хүнд их чухал шүү дээ. Ер нь манайхан ярилцлаганд нэг тийм жижүүрийн юм ярьдаг заншлаас салмаар юмаа. Зөвхөн миний хувьд биш монголын урлагийн хувьд их ач холболгдолтой гэх мэт… Үзэгчдэд тэр юунд ач холболгдолтой нь сонин биш харин тэр хүн юу бодож дуугаа сонгосон тэр дууг дуулахад юу бодогддог гэх мэт нарийн дотны яриа сонин шүү дээ.

Амартүвшингийн тухай яриа Ганбат агсаны тухай бас бодогдуулаад нэг тийм баримтат кино олж үзсэн жаахан сэтгэл дундуур үлдсэн. Нэг л тийм уянгын халил хорвоод олдохгүй өөгүй сайхан хүн байлаа эвий минь гээд л нэг цаг. Юугаараа тийм мундаг дуучин байваа, мэргэжлийн талаасаа юу нь түүнийг бусдаас ялгаатай харуулав гээд жаахан олны мэдлэгт хувь нэмэр хийчих юм ярьж болноо доо. Чухам тийм учраас энэ киног үзсэн хүмүүс нэг тийм сайхан хүн байж гэхээс өөр дурсах юм үлдэхгүй. Ид сайхан дуулж байхад нь студид хийсэн бичлэг цөөн. Зохиолын хэдэн дуу л байх шиг. Дуурийн тайзан дээр хүн гар утсаараа бичсэн бололтой тааруу бичлэг харагдаж байсан харамсалтай. Уг нь одоо тайзан дээр гарч байгаа дуучдаа албан ёсоор бичлэг хийж архивлаж баймаар. Урлаг соёлын өв гэдгээрээ чухал гэж бодоод байдаг юм.

Хэд хоног энэ тэмцээнийг бодож Амартүвшингээ дэмжиж, хөгжим сонсож сайхан байлаа. Сэтгэл сэргээж, сонгодог хөгжмөөр сонор мялаасан дуучиндаа баярлалаа. Уран бүтээлийн замнь өлзийтэй сайхан болтугай.


Wednesday, June 17, 2015

Хөгжлийн бэрхшээлтэй хүмүүс бидэнтэй адилхан эрх эдлэх л ёстой





Бага охин бид хоёр өглөө БиБиСи-ийн хүүхдийн сувгаар "Something special" нэвтрүүлэг үздэг болоод овоо хэд хонож байна. Энэ нэвтрүүлэгт хөгжлийн бэршээлтэй хүүхдүүд оролцож, дохионы хэл бага сага заадаг. Жаахан хүүхдүүд үзэх их дуртай л даа, манай том охин ч бас багадаа их үздэг байсан. Энэ сувгийн хөтлөгчдийн нэг нь гаргүй эмэгтэй байдаг. Манайхыг энд нүүж ирэхэд л байсан. БиБиСи-д тэргэнцэртэй нэвтрүллэгч, хөтлөгч хэд хэд байдаг юм шиг байна лээ.

Манай охины сургуульд нуруу нугасны гэмтэлтэй бололтой тэргэнцэртэй хүү явдаг. Өчигдөр туслах багштай шатаар өөрөө явах гэж оролдож байхтай таарсан.

Гэрийн ойролцоо ахлах сургуулиас тарж яваа хүүхдүүдийн дунд Дауны өвчтэй нэг охин явдаг. Бусад хүүхдүүдтэй хамт л инээж хөхрөөд явж харагддаг.

Манай гэр зуурын жишээ иймэрхүү. Эрүүл мэнд, тэтгэлэг, асрамж гээд олон асуудал яригддаг ч тэдний нийгэмд эзлэх байр суурийн талаар бид их чимээгүй байдаг. Энгийн жишээ гудамжинд явж байгаа нэгнийг шоолох, тас ширтэх, гайхах, сэжиглэх хандлага их байдаг. Үүний уршиг нь хөгжлийн бэрхшээлтэй хүүхэд, насанд хүрэгчдийг гэрийнхэн нь нуудаг. Бусдаас хамгаалж байгаа арга нь тэр байх л даа.

Би анх Америкт очоод нийтийн тээвэрт хөгжлийн бэрхшээлтэй хүмүүс их явдагийг хараад гайхаж байлаа. Манайхан ийм хүмүүс манайд цөөн гэх монголчууд олон таардаг. Цөөндөө биш нийтийн дунд гардаггүй учраас цөөхөн санагддаг гэвэл өөдөөс ямар ч тоо баримтгүй байж маргах нь цөөнгүй.

Хүүхдүүд ийм хүмүүсийг харж өссөн бол гайхаад байдаггүй, жирийн хүүхэд хүн гэж үздэг.

Кэмбрижэд манай лаборатори эмнэлэгтэй нэг байранд байлаа. Манай давхарт бичиг цаас хариуцдаг бололтой оффис байсан. Тэдний ахлагч нь хөл муутай тэргэнцэртэй, нэг ажилтан нь төрөлхийн бололтой хөлгүй, бас хуруу дутуу ч юм шиг. Тэр хүн орой ажлаа тараад цахилгаан тэргэнцэртэй лифтнээс буугаад унаагаа хүлээж байхтай нь олон таардаг байж билээ.

Гэртээ хоригдсон хүмүүсийн хувьд бусдад дарамт болж байна гэх мэтээр сэтгэлээр унах тохиолдол олон, энэ нь цаашаа эрүүл мэндийн, эдийн засгийн гээд олон үр дагавартай байх. Харин ингээд ажил хийгээд нийгмийн нэг хэсэг болж яваа нь сэтгэл өөдрөг явдаг нь ойлгомжтой. Үр дүн нь зөвхөн хөгжлийн бэрхшээлтэй хүмүүсийнх биш ажил хийж татвар төлнө, төрд ирэх дарамт багасна гээд наад захын жишээ нь.

Бид хүүхдүүддээ зөв тайлбарлаж ийм хүмүүст хүндэтгэлтэй хандахыг зааж өгөх хэрэгтэй байх. Сургууль, хэвлэл мэдээллийн хэрэгслүүд ч энэ талаар анхаармаар. Бид нэвтрүүлэгч гэхээр нэг л их гоё хүмүүс байх ёстой гэдэг бодлоос салмаар. Зөв ярьж чаддаг бол тэргэнцэртэй хүн яагаад болохгүй гэж гэх мэт.

Чухам ийм хүмүүст хэрхэн ханддагаар нь нийгэм хэр хүнлэг вэ гэдгийг мэдэж болох юм шиг надад санагддаг. Тийм бол бид хаана явна вэ?