Thursday, November 20, 2008

Оньсого #51

Энэ удаад нэг ийм оньсого таалгая.

Үр нь хар
Үндэс нь цагаан
Гэзэг нь ногоон
Гэдэс нь цүзгэр, тэр юу вэ?

Хариуг бүтэн сайнд сэтгэгдлээр үлдээе. Та бүхний хариулт бүтэн сайн өдөр хүртэл нийтлэгдэхгүй гэдгийг дахин сануулмаар байна. Ингээд та бүхэн оньсогоо тааж болгооно уу?

Tuesday, November 18, 2008

Шинэ лого


Хуучин лого


Шинэ лого (уг нь цэнхэр өнгөтэй юмсан энд улаан өнгөтэй буугаад ер болохгүй юмаа)

Манай сургууль лого эмблэм солих баяр хийвээ. Нүдэнд дасал болсон өвгөн эрдэмтний танил царайг дугуйрсан шат шиг харагдах ДНХ молекулын дүрсээр сольсон нь тиймхэн санагдсан ч энд тэнд хүний дүрстэй эмблэм буулгаж хэвлэх түвэгтэй байдаг гэсэн зөвтгөл сонсогдоно. Нэг их сүртэй баяр ёслол хийнэ гэж санаанд ч ороогүй байтал хэдэн өдрийн турш сургуулийн ойр орчинг цэвэрлэж будаж засаад, шинэ танилцуулганы зураг авч байна энэ тэр гээд баахан бужигнасан юм.

Ёслолын ажиллагаанд ажлынхаа энэтхэг, япон хоёр хүүхэнтэй хоцроод очвол чухал улсууд нь үгээ хэлээд дууссан бололтой харин амьд хөгжимтэй сургуулийн цэнгээнт бүжгийн клубын оюутнууд бүжиглэж харагдав. Оюутны хооллох танхимыг их л хөрөнгө зарсан байдалтай чимэглэж, тэр том танхимын хана тойроод зассан ширээнүүдээр олон газрын хоол унд, жимс чихэр, дарс ундаагаар орж гарсан улсыг дайлж байна. Бид гурав ч яахав дуртай юм болохоороо sushi хийж буй ширээний ойр тухалж бүжиглэж буй улсыг харж зогсов. Тэр дунд өндөр туранхай, зузаан нүдний шилтэй, тавь гарсан орой дээрээсээ халцарч яваа статистикийн багш маань их л идэвхтэй бүжиглэж байгаа нь нүдэнд тусав. Манай энэтхэг хүүхэн бид хоёр хоёулаа түүний уйтгартай нэг хэмийн лецкэнд сууж байсны хувьд хөөх ийм бүжигчин гэж хэлэх аргагүй хүн дээ гэлцээд гайхан зогстол, хажууд зогссон япон хүүхэн маань бид хоёрт "та хоёр амаа" гэхэд нь сэхээ авч хоёулаа амаа ангайн гайхаж зогссоноо ухаарч бөөн инээдэм болов. Ер нь өдөр тутам ажлын шугамаар уулзаж явсан улс баяр хөөр болоод дуу бүжиг болж байгааг харахад бас сонин байлаа.

Тэндээс гарахад хүн бүрт ууттай бэлэг тарааж байна. Шинэ логотой футболка, малгай, тэмдэглэлийн дэвтэр гээд бас бус зүйл хийж. Шинэчилж хэвлэсэн сургуулийн танилцуулгад манай лабораторийн хоёр гурван хүмүүсийн гоё зураг орсон нь дурсгалтай санагдав. Гараад явсан тэр хавиар дүүрэн ижил уут барьсан хүмүүс. Яагаад ч юм сургуульд байхдаа шинэ жилийн тоглолт тараад явахад хүүхэд бүр ижил ууттай бэлэг бариад явдаг байсан санаанд оров.

Saturday, November 15, 2008

Хүйтэн ба дулаан газрын сэтгэхүй

Сүүлийн хоёр өдөр 11 сард тэр бүр тохиодоггүй (миний санаж байгаагаар) 17-18 градус хүрч дулаараад хүйтний улиралд сэтгэл зүйн болоод эд материалын бэлтгэлээ хангачихсан байсан намайг бас л донсолгож орхив. Би гэдэг хүн хүйтрээд эхлэнгүүт зуны хувцасаа далд хийгээд дулаан хувцасаа гаргаж бэлддэг юм. Энд ирсээр хэд хэдэн удаа далд хийсэн хувцасаа буцааж ухах хэрэг гардаг ч гэсэн засрахгүй л 11 сартай уралдаад өвлийн бэлтгэлээ хангачихдаг. Ерөөсөө манайд бол 11 сар гарсан бол эргэж дулаараад байдаггүйдээ дасссаных ч байж болох.

Сүүлийн хоёр өдөр энэ хавийн улс футболка шортоор гангарч намар ерөөсөө болоогүй мэт аашлах нь сонин санагдана. Миний хувьд халууцаж байсан ч хувцасаа нимгэлчихвэл даарчих гээд байгаа юм шиг санагдаад ер болдоггүй юм. Сэтгэл зүйн хувьд өвөлд бэлдсэн бол дулаарах хамаагүй бололтой юмаа. Нээрээ дулаан хувцас гэснээс ажаад байхад дулаан газраас ирсэн улс хүйтний улиралд тааруулж хувцаслаж чаддаггүй нь бас л нутагтаа дасан зохицсоны шинж бизээ. Энд цас ороод хүйтэрч эхэлмэгц зузаан малгай өмсөж, ороолтоор нүүрээ битүү шахуу ороосон энэтхэгчүүд олон таарна. Нүүр царайг нь харвал их даарсан шинжтэй, харин доошлуулаад ажвал хөлдөө сандайл жийсэн байх нь олонтаа. Хүйтний улиралд хөл дулаан байхын чухлыг сайн ойлгодоггүй бололтой юм билээ.

Хэдэн жилийн өмнө нэг их цастай өдөр хүүгээ энэтхэг найзтай нь гадаа тоглуулаад орхисон юм. Авах гээд ирвэл хүүгийн найзын дүү охин учиргүй уйлчихсан аав нь яахаа мэдэхгүй дэмий сандрах. Яасан ийсэн гээд байсан охиндоо дан өмд, усны гутал өмсүүлээд гарсан байгаа юм. Цасаар тоглоод даарсандаа охин уйлж байсан нь тэр байж. Манайх ойр байсан тул гэртээ оруулж хөл гарыг нь дулаацуулаад ийм үед давхар өмд, дулаан гутал өмсүүлж байх хэрэгтэй гэж тайлбарлаж билээ.

Шинэ газрын уур амьсгалд дасна гэдэг тийм амар биш юмаа даа.

Sunday, November 9, 2008

Түүхэнд үлдэх өдөр


Америкт ирсээр гурав дах ерөнхийлөгчийн сонгууль үзэж буй хэдий ч энэ удаагийн сонгууль олон шалтгааны улмаас онцлог болж өнгөрлөө. АНУ түүхэнд анх удаа өнгөт арьстан ерөнхийлөгчтэй болов. Сонгуулийн дүн гарахад зөвхөн америкт биш дэлхийн олон улс оронд баярласан хүмүүс цуглаж шинэ эрин үе эхэлж байгааг зарлав. Обама ямар ерөнхийлөгч байж ажлаа хэр сайн хийхийг цаг хугацаа харуулах боловч Кенийн малчин залуугийн хүү дэлхийн хамгийн хүчирхэг гүрний ерөнхийлөгчөөр сонсогдсон нь үнэхээр онцгой үйл явдал билээ. Энэ сонгуулийн дүн африк гаралтай америк залууст итгэл найдвар, үлгэр дууриал болж байгаа бөгөөд арьсны өнгийг чухалчлах үзэл үеэ өнгөрөөж байгаагийн дохио юм болов уу.

Миний ярилцсан хүмүүсийн ихэнх нь ардчилсан намыг дэмжигчид байсан нь шинжлэх ухааны салбарт ажиллагсадын үзэл бодлын нэг илэрхийлэл байх гэж боддог юм. Сонгуулийн өмнөх өдөр зарим нь Обамагийн ялалтанд итгэж баярлаж байхад зарим нь ялагдах вий хэмээн болгоомжлон догдолж байлаа. Сонгуулийн дүн гарахад бүгд тайвшран амьсгаа авахдаа америк хүмүүсийн саруул ухаан ялав гэж дүгнэцгээж байв. Миний танилуудын олонх нь Бушийг хоёр удаа сонгосон түмэнд итгэх итгэл алдарсан байсан гэдгээ хүлээцгээсэн юм. Энд бас Обамаг хүндлэн биширч саналаа өгсөн нэг хэсэг байхад хүнд нь биш зарчмын хувьд ардчилсан намын нэр дэвшигчид саналаа өгсөн нэг хэсэг бас бий. Дээр хэлсэнчлэн Обама чухам ямар ерөнхийлөгч болох вэ гэдгийг цаг хугацаа шалгана, харин энэ сонгуулийн дүн америкийн түүхэнд арьс өнгөөр ялгаварлах үзлийг давсан чухал алхам болсон гэдгийг дурдах нь зүйтэй болов уу.

Хэдий хүн бол гарал үүсэл арьсны өнгө хамаарахгүй эрх тэгш байх ёстой гэж тунхаглаад хагас зууныг үзэж байгаа ч амьдралд энэ үзэл амь бөхтэй оршсоор байгаа юм. Зүгээр энгийн жишээ авахад африк гаралтай хэн нэгэн цагаан голдуу хүмүүсийн оршин суудаг хэсгээр явж өнгөрсөнийхөө төлөө зодуулах тохиолдол космополитан гэгдэх Нью Иорк хотын дүүргүүдэд гарсаар л байгаа. Нөгөө талаар хар бор голдуу улс оршин суудаг хэсгийн сургууль, эмнэлэгийн чанар тааруу байдаг. Энэ бүлгийнхэн эмзэг, бага орлоготой бүлгийн дийлэнхийг эзэлдэг. Хэрэв хар арьстай залуу эрэгтэй бол цагдаа зогсоож шалгах магадлал өндөр. Эдийн засгийн болоод оршин сууж байгаа байршилаасаа болоод энэ бүлгийн залуус гэмт хэрэгт холбогдох тохиолдол өндөр байдаг. Эрүүл мэндийн үйлчилгээний өртөг өндөр учраас хорт хавдар болоод зүрх судасны ужиг өвчин энэ бүлгийн хүмүүст оношлогдох эмчлэгдэх магадлал бага гээд амьдралын хэм хэмжээ арьсны үзлээс хамаарах жишээ олныг дурдаж болно.

Дээр дурдсан жишээ зөвхөн цагаан хүмүүс бусдыг ялгаварлаад байгаагаас биш африк гаралтай хүмүүс өөрсдөө хэцүү байдлаас гарах гэж тэмцэх биш нөгөө л боолчлол дарангуйлалд автаж байсан өнгөрсөнөө дурсаж цагаан хүмүүсийг буруутгаж байдаг. Олонх нь бид хар учраас яаж ч зүтгээд юмны оргилд хүрч чадахгүй гэсэн үзэл түгээмэл байгаа нь ажиглагддаг юм. Обама сонгогдсоноор арьсны өнгө зорьсондоо хүрэхэд саад болохгүй, хөдөлмөрч чанар хамгийн чухал болохыг харуулж чадсан гэж боддог. Олон мянган залуус өнөөдөр мөрөөдөлд дээвэр үгүй, зүтгэвэл хүрч болно гэсэн найдвар олж харсан болов уу. Ингээд бодохоор Обама сонгогдсон энэ сонгууль түүхийн хуудсанд томоор бичигдэх үйл явдал болов гэж бодож, хүмүүс гарал үүслээсээ хамааралгүй тэгш эрхтэй амьдрах цагийн эхлэл тавигдав хэмээн магнай тэнийв.

Saturday, November 1, 2008

Шинэ ба хуучны зааг

Хоёр ажлын зааг гээч хэцүү эд байдаг бололтой. Манайх гэдэг айл нүүж суух гээд аж ахуйн олон асуудал шийдэх гэтэл шинэ хуучин хоёр дарга хоёулаа зэрэг зэрэг юм нэхээд байвал яахав. Хуучин даргын хувьд бол ойлгомжтой намайгаа явахаас өмнө хийж байсан болоод хийж байгаа ажлаа дуусгаж авах гээд өдөр бүр өсгий дараастай за юу болж байна гэсэн асуулт хагас цаг тутамд тавиад л. Шинэ дарга болохоор шинэ ажлынхаа талаар ийм юм уншиж бай, ийм юм олоод мэдээд ийм төсөл бичээдэх гээд тушаал хүсэлт аль нь мэдэгдэхгүй эмайл бичээстэй. Гэтэл би гэдэг хүн ганцаараа, виз, нүүдэл суудал, онгоцны билет, бичиг баримт гээд яах аргагүй хэрэгтэй юмаа бэлдмээр байдаг. Очоод орох байр сууцны байрлал, гайгүй сургууль хаагуур байна гэж тагнаастай. Болдог бол биеэ гурав хуваачихмаар өдрүүд үргэлжилж байх шив.

Болсон болоогүй авах хэцүү хаях хэцүү хэдэн новшоо яадаг юм билээ гээд толгойтой үсээ цайлгах шахуу юм болов. Эрх биш долоон жил амьдарсан айлд олон юм цуглах юмаа. Хэрэгтэй хэрэггүй ном, хүүхдийн тоглоом, хувцас хунар гээд юу эс байхав. Нэг бүрээр бодохоор тийм их үнэтэй цайтай юм алга боловч хагацаж боломгүй зүйл олон цуглажээ. Жигнүүр, хайртай тогоо, хайруулын таваг, хар хүний бэлэглэсэн хэдэн таваг, гурилын мод, элдүүр, хайртай заазуур гээд наад зах нь. За яахав бүгдийг нь ачаад явъя гэхээр үнэ өртөг нь дийлдэхгүй шинжтэй. Хэд хэдэн хувилбараар ангилж нэг үзэв, бас нэг л болохгүй шинжтэй. Орондоо ороод санаандаа хэдэн новшоо хэдэн янзаар хайрцаглаж үзнэ. Яршиг хаячихъя гэсэн чинь амьдарлынхаа нэг хэсгийг тасдаад хаях гээд байгаа юм шиг оргиод болдоггүй. Уг нь бол орлуулж болдоггүй юм гэж байдаггүйсэн. Дээр анх америкт ирээд хүмүүсийн их новш цуглуулдагийг гайхсан тухайгаа бичиж байсан өөрөө бас тэдний өрөөсөн дугуй болоод орхив уу даа энэ чинь.

Хэдий эндээс явахын хүслэн болж үглэн дуулж байсан хэрнээ яг явахаа болсон бас эвгүй юмаа. Сурсан дассан газраасаа явна гэдэг нас ахих тусам хэцүү болдог бололтой. Долоон жилийн хугацаанд олон ч хүнтэй танилцаж, ойр дотно орж гардаг болсон байх юм. Өглөө бүр охиныг минь инээмсэглэн угтдаг асрагч бүсгүй, зовлон жаргалаа хуваалцаж ижил дасал болсон ажлын маань хэд, сайхан зантай хүүхдүүдийн маань эмч, тогтмол ирсэнгүй гэж банга хүртээх орос шүдний эмч, хүүгийн маань ганц найз горзгор бор энэтхэг хүү, хүүхдүүдээ хамт гадаалуулдаг олон орны бүсгүйчүүд гээд үгүйлэгдэх хүмүүс олон болжээ. Охин маань өөрөө сайн ухаарахгүй ч төрсөн гэрээсээ явах гэж байдаг. Дараа том болсон хойноо би Бронксын уугуул гэж ярихад нь гайхах хүн олон гарах байх даа.

За тэгээд шинэ хуучны зааг дээр иймэрхүү сэтгэл хөдөлгөж бас үймүүлсэн олон бодол толгойд эргэлдэх юм даа.

Унгас ямар үүрэгтэй вэ?

Өнгөрсөн долоо хоногт хүний биенээс ялгарах хийн тухай сонирхолтой нээлтийн тухай
BBC news мэдээлжээ. Энэ хийн эвгүй үнэр хүний гэдсэнд байх олон сая бичил биетний ялгаруулах хүхэрт устөрөгчийн буруу гэж үздэг аж. Харин Америкийн Жонс Хопкинсийн анагаахын дээд сургуулийн судлаачид хулганы судасны хананы эсүүд CSE энзимийн туламжтайгаар мөн ийм хий ялгаруулдаг болохыг тогтоожээ. Энэxүү хий ялгарахад судасны хана тэлж цусны даралт буурдаг аж. Хулганы ийм энзимийн үйл ажиллагааг зогсоочихвол цусан дахь хүхэрт устөрөгчийн хэмжээ эрс буурч цусны даралт жирийн хулганыхаас илүү өндөр байсан гэнэ. Ингэхээр унгас цусны даралтын түвшинг зохицуулах үүрэгтэй ба хойшдоо шинэ маягийн эмчилгээ эм бий болгох боломж бий нээгдэж байгаа аж. Энэхүү судалгааны нийтлэл Science сэтгүүлд хэвлэгдсэн байна.