Дуулиан...

Сүүлийн хоёр долоо хоног парламэнтийн гишүүдийг тойрсон дуулиан Их Британи улсыг доргиож, уур уцаар болсон сонгогчид шинэ сонгууль явуулахыг шаардаж эхлэв. Хэргийн учир Daily Telegraph сонин парламэнтийн гишүүд улсын төсвөөс өгдөг гарын мөнгөө юунд зарцуулсаныг ил гаргаад тавьсанд оршино. Эндхийн парламэнтийн гишүүн жилийн 64 мянга орчим паундын цалинтай, түүн дээрээ Лондонгоос гадна тойргоос сонгогдсон гүшүүдэд Лондонд хуралд суухдаа байрлах байр болоод амьдрах өртгийн нэмэгдэл гэж жилд 24 мянга хүртэлх паунд авах эрхтэй. Энэ мөнгө байр түрээслэх болоод худалдаж авах, ажил үүргээ гүйцэтгэхэд хэрэгцээтэй зүйлс худалдаж авах, амьдралын боломжийн түвшин бий болгоход зарцуулагдах ёстой бөгөөд гишүүд мөнгө авахдаа юунд зарцуулсан баримтаа парламэнтийн санхүү хариуцсан хэлтэст тайлагнах ёстой.
Дээрх сонинд дурдсанаар олон гишүүд энэ мөнгийг зүй бусаар зарцуулж хувьдаа ашиг олсон хэмээн буруутгаж байгаа. Жишээ нь, улсын мөнгөөр байраа засуулаад зарж ашиг олдог. Үнэтэй тавилга, усан бассэйн цэвэрлэх, цэцэрлэгчийн хөлс төлсөн, зарим нь улсын мөнгөөр авсан байраа эргээд өөр хүнд хөлслүүлдэг эсвэл гэр бүлийнхээ хэн нэгнийг суулгадаг гэх мэт олон баримт дэлгэжээ. Тэр бүү хэл худалдаж авсан байрны зээлээ төлөөд дууссан хэрнээ зээл төлж байгаа гэж сар бүр мөнгө авдаг улс ч мэр сэр байгаа гэнэ. Гэхдээ нарийн авч үзвэл хууль зөрчсөн нь энд үгүй боловч сонгогчид бидний эрх ашгийг хамгаалж, биднийг төлөөлөх ёстой гишүүд бидний татварын мөнгөөр гараа угааж буй нь ёс суртахуунгүй хэрэг хэмээн үзэж, парламэнтад суудалтай намуудын рэйтинг эрс буурав. Энэ дуулианаас үүдээд хэд хэдэн сайд болоод гишүүд сайн дураараа огцорч, олон гишүүд авсан мөнгөө буцааж төлж, уучлалт гуйв. Гэсэн ч сонгогчид ийм хүмүүст дахиж итгэх бэрх, авсанаа буцааж төлж байгаа нь нэгэнт эвдэрсэн итгэлийг засч чадахгүй. Айлд орсон хулгайч баригдаад "өө уучлаарай, энэ юмаа буцааж ав" гэж байгаатай адил гэж үзсэн хүн олон байгаа юм байна.
Үүнээс үүдээд гишүүдийн нэмэгдэл мөнгө авдаг дүрмийг өөрчилж татвар төлөгчдийн мөнгийг хувийн ашиг хонжоо олох хэрэгсэл болгохоос урдчилан сэргийлэх арга хэмжээ даруй авах хэрэгтэй гэсэн шийд гарав. Үүнийг ажил болгох бас хэцүү эд бололтой. Яагаад гэвэл нэмэгдэл орлoгыг хэтэрхий танавал парламэнтад зөвхөн баян юм уу эсвэл ямар нэг бизнесийн бүлгээр спонсордуулсан хүмүүс л сонгогдох магадлалтай. Зөвхөн гишүүний цалингаар Лондонд тодорхой түвшинд амьдрах боломж байхгүй гэсэн болгоомжлол бас яваад байна. Зарим гишүүдийн бүрэн эрхийг түдгэлзүүлж, шүүх цагдаагаар шалгуулах болов. Хэдэн өдөр хаа сайгүй энэ тухай ярьсан хүмүүс. Энэ бүгдийг харж суугаад үгүй манайд бол тэр байтугай юм бий. Сонгогчдын бодол санаа манай их хурлын гишүүдэд ингэж нөлөөлөхгүй болов уу гэж бодогдсон юм. Тэр байтугай зүгээр л жилийнхээ орлогын мэдүүлгээ өгөхдөө хүртэл бөөн юм болдог санагдана.
Үүнтэй холбогдуулаад BBC вэб хуудсандаа Европийн бусад орны парламэнтийн дүрэм журмын тухай нийтэлсэн нь сонирхолтой санагдсан. Хамгийн нарийн дүрэм журамтай нь Шведийн парламэнт аж. Эдний гишүүд жил бүр улсаас авсан мөнгөндөө нарийвчилсан тооцоо гаргаж өгөхөөс гадна хэрэв ямар нэг компанид хувьцаа эзэмшдэг болоод удирдах зөвлөлд багтдаг бол түүнийгээ бас тайлагнах ёстой. Тэр бүү хэл ашгийн бус байгуулагын гишүүнчлэл гээд санхүү болоод нийгмийн амьдралынхаа дүр зургийг нарийн гаргаж өгөх ёстой бөгөөд энэ бүх мэдээлэл парламэнтийн вэб хуудсанд нийтлэгдэж сонирхсон хэн бүхэн үзэх эрхтэй байдаг. Манайх ийм парламэнттай бол сайханаа, тиймээ.
Манай их хурал их хурлын гишүүдийнхээ ёс зүйн хууль боловсруулж батлах гээд тохиролцож чадалгүй хэдэн жилийн нүүр үзсэн санагдана. Уг нь зөв тогтолцоогоороо бол ийм хууль гаргахад саад болсон хүмүүсийг итгэл даахгүй улс гэж үзээд дараагийн сонгуульд сонгохгүй л баймаар. Бодоод байхад манай иргэд сонгууль гэдэг эх орноо удирдахад оруулж байгаа хувь нэмэр хэмээн үзэж хариуцлагатай оролцмоор. Хэн нэгний үлгэр шиг амлалт, тараасан хэдэн төгрөгт хууртаж байгаа нь хахууль авч байгаагийн нэг илрэл биш гэж үү?